نجات بخش‌‌های مولد از بحران کرونا، در گرو اولویت‌بندی منابع محدود حمایتی است

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران گفت: ارتقای تاب آوری و نجات بخش‌‌های مولد کشور در برابر تهدیدات اقتصادی ناشی از بحران کرونا، در گرو اولویت‌بندی کمک‌های حمایتی دولت و تخصیص هدفمند منابع محدود مالی و اعتباری موجود است.

به گزارش خبرگزاری فارس از مشهد به نقل از روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی؛ غلامحسین شافعی در هفدهمین جلسه هیات نمایندگان اتاق مشهد، با اشاره به نگرانی‌ها در باب کارآمدی حمایت‌های دولتی از کسب و کارهای خسران‎دیده، به واسطه بحران اقتصادی کرونا اظهار کرد: بررسی‌های انجام گرفته نشان می‌دهد، تاکنون بسیاری از کشورهای جهان بسته‌های محرک مالی ویژه‌ای را برای کمک به اقتصاد آسیب دیده ناشی از ویروس کرونا، در نظر گرفته‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران گفت: در مقایسه این محرک‌ها با میزان تولید ناخالص داخلی کشورها، درمی‌یابیم که ژاپن با 21درصد، در صدر قرار دارد و ایالات متحده با کمک‌هایی معادل 13درصد از تولید ناخالص داخلی خود، در رتبه بعد قرار می‌گیرد. آلمان نیز حدود 11درصد را به این موضوع تخصیص داده است. در ذیل این جدول، چین با حدود 4درصد قرار دارد. اما ارقام حمایتی که تخصیص یافته و توامان نسبت حمایت‌ها به میزان تولید ناخالص داخلی، در مورد ایران بسیار کمتر و محدودتر است.

وی تاکید کرد: ذکر این نکته ضرورت دارد که ایران در مواجهه با بحران ناشی از شیوع کرونا، با شرایط متفاوتی مواجه است. کشورمان در بزنگاه سخت تحریم‌ها با این چالش جدید مواجه شد. در خلال همین بحران نیز شاهد سقوط قیمت نفت بودیم که بر حجم مشکلات افزود. با این اوصاف، آنچه در قالب کمک‌های حمایتی برای اقتصاد و فضای کسب و کار در نظر گرفته شده است، بضاعت دولت در این حوزه بوده اما مدیریت همین منابع اندک نیز بسیار ضروری می‌نماید و تاکید بخش خصوصی نیز بر تدبیر موثر دولت است.

شافعی یادآور شد: در نشستی که اخیرا فعالان اقتصادی با رئیس جمهوری کشورمان داشتند، بر اهمیت این مسئله تاکید کردیم و خواستار اولویت‌گذاری برای اعتباردهی به بخش‌های آسیب دیده شدیم. باید توجه داشت که شماری از بخش‌های تولیدی در بحبوحه این بحران، با رونق مواجه شدند. گروهی نیز حتی پیش از بروز این بیماری، خود بحران‌زده و بیمار بودند و اعطای تسهیلات، آن هم با وجود محدودیت منابع، به احیای آن‌ها منجر نخواهد شد. پس هر کمکی باید با مدنظر قرار دادن همه این مولفه‌ها انجام بگیرد تا کارآمدی لازم، حاصل شود.

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران تاکید کرد: باید بپذیریم که در سال‌های گذشته نیز همین بی‌توجهی به اولویت‌گذاری‌ها و هدفمند نمودن حمایت‌ها با رویکرد بهره‌وری و اثرگذاری حداکثری، باعث شد تا منابعی انبوه صرف و خرج شود اما اثرگذاری لازم ایجاد نگردد.

وی از کمیسیون‌های تخصصی اتاق‌های بازرگانی درخواست کرد تا بررسی‌های لازم را در این موضوع انجام داده و پیشنهادات خود را به مراجع استانی و اتاق ایران، ارائه کنند.

163میلیاردتومان کمک نقدی از سوی اتاق‌های بازرگانی به مقابله با کرونا اختصاص یافت

شافعی در بخش دیگری از اظهارات خود، با تقدیر از تلاش کادر سلامت کشور که در خط مقدم مقابله با کرونا قرار دارند، عنوان کرد: همدلی و همگرایی بخش‌های مختلف دولتی، فعالان اقتصادی، تشکل‌ها و اتاق‌های بازرگانی در کمک به تامین نیازهای درمانی و بهداشتی این بخش و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر، ستودنی است.

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران اعلام کرد: آمارهایی که تا یک هفته پیش ارائه شده بود، نشان می‌داد که 163میلیاردتومان کمک نقدی از سوی اتاق‌های بازرگانی جمع آوری شده و صرف نیات خیرانه و کمک به مقابله با این بیماری شده است. البته که این تلاش‌ها همچنان در جریان است و بخش خصوصی در این عرصه مسؤولیت اجتماعی خود را به شایستگی ایفا کرده است.

وی از اقدامات اتاق‌های بازرگانی برای بررسی اثرات بحران ناشی از شیوع کرونا بر کسب و کارها نیز سخن گفت: در این راستا، علاوه بر مطالعه تجارب بین‌المللی، چالش‌های استانی، دیدگاه‌ها و پیشنهادات موجود از 70 تشکل بخش خصوصی و 22 اتاق بازرگانی کشور جمع آوری و جمع بندی شد. ماحصل تلاش‌های صورت گرفته، سیمایی جامع از مشکلات موجود فعلی و چالش‌های آتی فراهم کرد.

شافعی خاطر نشان کرد: تمامی پیشنهاداتی که از این محل حاصل آمد، در قالب 55 نامه برای روسای قوای سه گانه، بانک مرکزی و بعضی وزارتخانه‌های مرتبط ارسال شد. حدود 100نامه نیز به امضای دبیرکل و معاونین اتاق به بخش‌های مختلف اقتصادی روانه شد تا نظرات بخش خصوصی به شفافیت در باب مهار تبعات این بحران، منعکس شود.

تاکید بر ایجاد مدیریت واحد در مرزهای کشور با هدف تسهیل صادرات

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران با اشاره به مشکلات فعالان بخش خصوصی در حوزه صادات متذکر شد: در جلسه‌ای که اخیرا با معاون اول رئیس جمهور برگزار شد، این موضوع مورد اشاره قرار گرفت. تاکید ما بر توسعه تعاملات و ارتباطات با کشورهای همسایه و ارتقای دیپلماسی با هدف توسعه بخش صادرات بود.

وی ادامه داد: یکی از مسائلی که به پیشنهاد اتاق مشهد در این جلسه مطرح و پیگیری شد، مشکلات فعالان اقتصادی در مرزهای کشور بود. فقدان یک مدیریت واحد در مرزهای کشور باعث شده تا روند تجارت و به ویژه صادرات، در مقاطع مختلف با فراز و فرودهایی مواجه شود. این مسئله برای خراسان رضوی به عنوان یکی از استان‌های مرزی کشور، اهمیت زیادی دارد و به همین جهت مقرر شد تا ظرف دو هفته پیشنهادات بخش خصوصی برای ساماندهی این حوزه، ارائه شود.

شافعی یادآور شد: درخواست کلی بخش خصوصی، ایجاد یک مدیریت واحد در مرزهای کشور است تا از مداخله و تصمیم‌گیری‌های متناقض جلوگیری به عمل آید و امر تجارت تسهیل شود.

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران با اشاره به چالش واحدهای تولیدی در موضوع تامین سرمایه در گردش و دسترسی به مواد اولیه، خاطر نشان کرد: شرایط دشواری برای تخصیص وام‌های حمایتی دولت مدنظر قرار گرفته که با واقعیت موجود همخوانی ندارد. بسیاری از واحدهای تولیدی در حال حاضر با بحران مواد اولیه مواجه هستند و بر خلاف رونق بازار، در تامین نیاز خط تولید خود گرفتار آمده اند.

وی، در پایان اظهارات خود، یاد چهره‌های اقتصادی که در روزها و ماه‌های اخیر دار فانی را وداع گفته اند، گرامی داشت و تاکید کرد: اگرچه این بحران مجال برگزاری مراسمی در خور این چهره‌های خدمتگذار را از ما دریغ کرد اما امیدواریم در آینده بتوانیم بزرگداشت‌هایی را برای ادای دین به آن‌ها در اتاق بازرگانی برگزار کنیم.

تلاش بخش‌های مختلف باید حفظ آرامش جامعه باشد

 نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی نیز در سخنانی، به دشواری شرایط اقتصادی کشور اشاره و بیان کرد: سال 99 منهای بحران شیوع کرونا، یک سال سخت و شکننده برای اقتصاد ایران پیش بینی می‌شد و این چالش نیز بر حجم دشواری‌های آن افزود. در این برهه، بیش از هر چیز به عقلانیت و اتخاذ تصمیمات درست نیازمندیم تا اقتصاد و تولید، بیش از این گرفتار نشود.

محمود سیادت افزود: در این برهه حساس، تلاش نهادها و بخش‌های مختلف باید حفظ آرامش جامعه و حمایت از طبقات آسیب دیده باشد.

وی گفت: به نظر می‌رسد مقطع فعلی، زمان مناسبی برای پیشبرد بعضی استراتژی‌ها و برنامه‌های اساسی نیست و ابتدا باید موج مشکلات مهار شود و بعد برای چنین اقداماتی، گام‌های لازم را برداشت.

 نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی یادآور شد: بخش خصوصی از شنیده نشدن صدایش گلایه‌مند است. در وضعیت موجود نیز باید فعالان این بخش، بر سر چند مطالبه مهم و اساسی توافق کرده و بر تحقق آن‌ها پافشاری کنند.

تاب‌آوری بنگاه‌های اقتصادی فعال در حوزه خدمات و تجارت به حداقل رسیده است

رئیس کمیسیون تجارت اتاق مشهد نیز هشدار داد: در حال حاضر تاب‌آوری بنگاه‌های اقتصادی فعال در حوزه خدمات و تجارت به حداقل رسیده و با شرایطی بحرانی دست به گریبان هستند. لازم است بررسی شود که تسهیلات ارائه شده به این بنگاه‌ها، با شرایط خاصی که دولت تعیین کرده، تا چه میزان می‌تواند موثر واقع شود و گره از مشکلات آن‌ها بگشاید؟

محمد حسین روشنک افزود: تاکنون پیشنهادات مختلفی از سوی بخش خصوصی و تشکل‌های اقتصادی برای حمایت از این بنگاه‌های اقتصادی ارائه شده است. نگرانیم که اقدام موثر و عاجلی برای این بخش‌ها صورت نگیرد که اگر چنین شود، با بحران بیکاری در عرصه خدمات مواجه خواهیم شد.

وی بابیان اینکه، شیوع بیماری کرونا مبادلات تجاری ایران با بازارهای جهانی را تحت‌الشعاع قرار داده، متذکر شد: سازمان بهداشت جهانی در سال 2008 پروتکلی را برای تمامی کشورها تعریف کرد تا به استناد آن، زیرساخت‌های قرنطینه و امکانات بهداشتی نظیر تونل‌های ضدعفونی را در مرزهای خود مستقر سازند. از زمان بروز این بحران، به‌واسطه فراهم نبودن این امکانات و زیرساخت‌ها، کشورهای همسایه مرزهای خود را به روی کالاهای صادراتی از ایران بستند.

رئیس کمیسیون تجارت اتاق مشهد اضافه کرد: در رایزنی‌های انجام شده با این کشورها، تاکید آن‌ها بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی بود اما همچنان مشخص نیست که چه زمانی این امکانات مستقر و فعال می‌شوند تا مسیرهای صادرات کشور، از نو گشوده شود. در این بازه، خطر از دست رفتن فرصت‌ها و بازارهای موجود نیز وجود دارد.

روشنک تاکید کرد: باید بررسی شود که چه کسانی در آن برهه کوتاهی نموده و امکانات لازم را فراهم نکردند تا امروز شاهد بروز این چالش‌های جدی باشیم؟

دبیر ستاد مردمی مقابله با کرونا در خراسان رضوی، گزارش مختصری را نیز از اقدامات انجام گرفته در بحث کمک رسانی به خط مقدم مقابله با این بیماری و حمایت از اقشار آسیب پذیر جامعه ارائه و عنوان کرد: طی 10 روز آغاز شیوع این بیماری در خراسان رضوی؛ ستاد مقابله با کرونای استان توانست تمام نیاز بیمارستانی این خطه را تامین کند.  تشکل‌های بخش خصوصی و به ویژه اتاق بازرگانی، در این رابطه همراهی و مشارکتی ارزشمند داشتند. امیدواریم با تداوم این همدلی‌های از این بحران با سربلندی عبور کنیم.

«بازارسازی»، مقدمه «جهش تولید»

رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق مشهد نیز در بخش دیگری از این جلسه، تریبون را در اختیار گرفت و گفت: آمارهای صادراتی کشور در ماه‌های اخیر کاهش چشمگیری داشته است. همه این مسائل را نمی‌توان به پای این بحران نوشت و رفتارهای دولت و سیاست‌های بانک مرکزی نیز باعث شده تا صادرکننده به ریسک تعهد ارزی تن ندهد.

حسین احمدی سلیمانی افزود: اولین ضرورت در تحقق جهش تولید، «بازارسازی» است. جا دارد که اتاق بازرگانی با اخذ نظرات نخبگان اقتصادی به این بحث ورود کرده و دولت را متوجه اهمیت آن سازد.

صنعت گردشگری خراسان رضوی، بیشترین خسارت را متحمل شده است

در ادامه رئیس کمیسیون گردشگری اتاق مشهد گفت: بزرگترین خسارت ناشی از شیوع کرونا به صنعت گردشگری استانمان وارد آمد و فعالان این عرصه را در تنگنایی دشوار قرار داد.

علی اکبر علیزاده قناد افزود: قریب به سه ماه از شیوع این بیماری می‌گذرد و در این مدت، مراکز خدمات گردشگری و اقامتی، پیک درآمدی خود را از دست داده و برای بقا و تدوام فعالیت تلاش می‌کنند. توامان تا به امروز، هیچ کدام از وعده‌های حمایتی دولت برای این بخش محقق نشده است. ضرورت دارد تا در این رابطه، جلساتی ویژه با حضور استاندار و مسئولان ذی‌ربط برگزار شود.

وی تاکید کرد: بخش عمده‌ای از درآمد شهر مشهد از بخش گردشگری و خدمات وابسته به آن تامین می‌شود. در جلسات و نشست‌های مختلف یا در مکاتبات متعدد، از چالش‌های این بخش سخن گفته‌ایم اما اقدام درخوری را شاهد نبوده ایم. بسیاری از مراکز اقامتی و رستوران‌ها اعلام ورشکستگی کرده یا در آستانه تعطیلی قرار دارند و تداوم این وضع می‌تواند به بیکاری گسترده در این بخش منجر شود.  

رئیس کمیسیون گردشگری اتاق مشهد از سیاست‌های بانک مرکزی و بروکراسی سنگین در بحث تخصیص ارز انتقاد و عنوان کرد: یک ماه است که در صف تخصیص قرار داریم تا در کمال تعجب، اجازه بدهند که ارز آزاد و نه نیمایی را از بازار تهیه کنیم؛ این بروکراسی سنگین در حالی است که تکلیف تخصیص ارزهای 4 هزار و200 تومانی نیز مشخص نیست.

الزامات جهش تولید

رئیس کمیسیون مسؤولیت‌های اجتماعی اتاق مشهد نیز در سخنانی، خواستار فریز کردن بدهی‌های بانکی و حتی مالیاتی و تامین اجتماعی از سوی دولت شد و توضیح داد: این مسئله در تاریخ کشورمان دارای سابقه است و مجالی را فراهم می‌کند تا بخش تولید، خود را بازسازی کند. عمده صنایع در فرورین ماه سود صفر یا حداقلی داشته اند؛ در چنین شرایطی چطور می‌توان انتظار داشت که وام و یا بهره آن را پرداخت کنند.

رضا حمیدی خاطر نشان کرد: جهش تولید دارای الزاماتی نظیر مبارزه با قاچاق، مهار واردات بی‌رویه، مبارزه با سوء استفاده‌کنندگان و دادن مشوق‌های لازم به تولید کنندگان است و تحقق این موارد می‌تواند به هدف مذکور بیانجامد.

چالش‌های پیش روی صادرکنندگان زعفران

رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق مشهد نیز در این جلسه، به چالش‌های پیش روی صادرکنندگان زعفران اشاره و بیان کرد: سیاست‌های ارزی دولت باعث شد تا در چند سال اخیر، 20 صادرکننده اول این بخش، جای خود را به افرادی بدهند که از کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای بهره می‌بردند و بعید است که ارز خود را به کشور بازگردانند.

علی شریعتی مقدم افزود: این مسائل را در جلساتی با مسؤولان بانک مرکزی در میان گذاشتیم اما مشکلات موجود پایان نگرفته است. زعفران محصولی قاچاق پذیر است و اگر نرخ ارز محاسباتی آن پایین‌تر از قیمت بازار باشد، به راحتی به فرآیند قاچاق آن دامن زده می‌شود. شرایط موجود بستر را ایجاد کرده تا قاچاق این محصول با بهایی اندک، به صادرات رسمی آن ارجحیت پیدا کند و این مسئله می‌تواند خسارت‌های جدی به این بخش وارد سازد.

وی یادآور شد: شرکت‌های رسمی فعال در این بخش با چالش بقا مواجه هستند اما مسؤولان همچنان از کنار مشکلات این بخش، بی‌توجه عبور می‌کنند.

جهش تولید صرفا در گفتمان مسؤولان است اما در رفتار مجریان دیده نمی‌شود

در ادامه این جلسه، تریبون در اختیار رئیس کمیسیون صنعت اتاق مشهد قرار گرفت. او گفت: «جهش تولید» مکرر در گفتمان مسؤولان دولتی بیان می‌شود اما در رفتار مجریان این بخش، الزامات تحقق این مفهوم را نمی‌بینیم.

غلامعلی رخصت ادامه داد: اخیرا شاهد اتفاقات بزرگی در بخش بورس هستیم. بسیاری از صاحبنظران، بی‌توجهی به اقتضائات این بازار و هیجان و رشد کاذب در این بخش را چالشی جدی برای آینده و سرمایه مردم می دانند و مکرر نسبت به آن هشدار می دهند.

وی بیان کرد: امروز شاهدیم، سرمایه مردم در بورس، جای آنکه به خط تولید هدایت شود، صرف شرکت‌ها و بانک‌های زیرمجموعه دولت می‌شود. به نظر می‌رسد دولت از این ابزار برای جبران کسری بودجه خود بهره می‌گیرد.

رئیس کمیسیون صنعت اتاق مشهد با اشاره به رونق بازار سکه و ارز و هشدار داد: رویه موجود، سرمایه های اندک مردم را به چالش دچار می‌کند. در التهابات اخیر بازار سکه، نقش بانک‌ها را نمی‌توان کتمان کرد. بازارهای سوداگری همچنان در کشور ما پُررونق هستند. این همه در حالی است که بخش تولید برای تامین کمترین سرمایه در گردش یا مواد اولیه خود، با بحران‌های جدی دست و پنجه نرم می‌کند.

کارنامه اتاق مشهد در سال 1398

 در بخش دیگری از این جلسه «علی کبیر»، دبیر اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، گزارشی از عملکرد پارلمان بخش خصوصی در سال 1398 ارائه و عنوان کرد: طی یکسال گذشته، در مجموع 240جلسه در پارلمان بخش خصوصی برگزار شده که 34مورد آن مربوط به جلسات مشترک هیات رئیسه و هیات نمایندگان این اتاق بوده است. شورای گفتگو و اجزای زیرمجموعه آن نیز جمعا 65جلسه را برگزار نمودند. کمیسیون های اتاق مشهد هم در 54 نشست مختلف، با حضور اعضای خود موضوعات تخصصی مرتبط را بررسی نمودند.

وی ادامه داد: علاوه بر این ستاد تسهیل هم در 42 نشست، مشکلات بخش خصوصی و بنگاه های اقتصادی را پیگیری نمود. اتاق مشهد همچنین شاهد برپایی 29عنوان نشست و همایش، 6مجمع برای تشکل های تحت پوشش و 10مورد ملاقات خارجی بود.

دبیر اتاق مشهد، گوشه چشمی نیز به خدمات ارائه شده به فعالان اقتصادی استان داشت و افزود: در سال گذشته برای یک هزار و ۹۲۷ نفر کارت بازرگانی حقیقی یا حقوقی صادر یا تمدید شد. مجموعا 419 مورد کارت عضویت نیز برای متقاضیان حقیقی یا حقوقی صادر یا به درخواست آن‌ها تمدید شد. به موارد مذکور باید صدور شش هزار و 465 خدمت گواهی مبدا را نیز بیافزاییم.

کبیر متذکر شد: علاوه بر این، فعالان اقتصادی در سال گذشته از یک هزار و190 خدمت مشاوره رایگان و 138دوره آموزشی نیز بهره گرفتند.

وی با تقدیر از تلاش‌های دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی و کمیسیون های تخصصی اتاق، برای پیگیری و بررسی مشکلات فعالان اقتصادی استان، گزارشی نیز از کارنامه سایر بخش های پارلمان بخش خصوصی استان ارائه نمود و خاطر نشان کرد: مشروحی از این اقدامات بر روی سایت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی بارگذاری شده است.

انتهای پیام/ 70061

منبع: فارس

کلیدواژه: اتاق بازرگانی بحران مشهد خراسان رضوی معادن و کشاورزی خراسان رضوی معادن و کشاورزی ایران رئیس اتاق بازرگانی بنگاه های اقتصادی اتاق های بازرگانی مقابله با کرونا فعالان اقتصادی مرزهای کشور خاطر نشان بخش های مختلف رئیس کمیسیون بخش خصوصی شیوع کرونا بانک مرکزی جهش تولید یادآور شد ارائه شده بنگاه ها تشکل ها باعث شد بخش ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۹۶۸۶۳۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آب‌های خاکستری؛ نجات‌بخش حیات زمین

امروزه بسیاری از شهرهای جهان در معرض خطر بحران آب قرار دارند، بحرانی که با کاهش منابع آب زیرزمینی و سطحی به دلایل مختلف، در بسیاری از نقاط دنیا به اکوسیستم‌ها آسیب می‌زند، اما در این بین استفاده از آب‌های خاکستری در کشاورزی، صنایع و مصارف، یکی راه‌های مقابله با نگرانی فزاینده کمبود آب در دنیا است.

به گزارش خبرگزاری ایمنا، آب یکی از عناصر ضروری و اولیه حیات روی زمین، هسته اصلی توسعه پایدار و لازمه توسعه اجتماعی_‌اقتصادی، تولید انرژی، غذا و سالم ماندن اکوسیستم است؛ اما کمبود آب نگرانی فزاینده‌ای در سراسر جهان به حساب می‌آید که همه را به تلاش برای رفع این بحران واداشته است، از این رو محدود بودن منابع آب شیرین، تغییرات آب و هوایی به ویژه گرمایش زمین، انفجار جمعیت و افزایش تقاضا تا چهار برابر در بعضی مناطق، کمبود آب شیرین را به یکی از مهم‌ترین چالش‌های جوامع بشری تبدیل کرده و استفاده از آب‌های خاکستری در کشاورزی، صنایع و مصارف، یکی راه‌های مقابله با این بحران است، آب خاکستری، به آب‌های ضایعاتی (پساب) که دربرگیرنده تمام جریان‌ها به استثنای فاضلاب خروجی از سرویس‌های بهداشتی استحصال شده از فعالیت‌های معمول روزانه مانند رخت‌شویی، شست‌وشوی ظروف و حمام کردن است که می‌تواند برای اموری مانند آبیاری فضاهای سبز و ساختمان‌های نیازمند رطوبت زیاد مانند گلخانه‌ها به مصرف مجدد برسد، اما آب‌های سیاه دارای نوعی باکتری هستند که برای سلامتی انسان ضرر دارد و نمی‌توان به راحتی و به سرعت آن را از آب جدا کرد تا بتوان برای بعضی استفاده‌های روزمره مانند کشاورزی استفاده کرد، از سویی آب خاکستری حاوی چنین ماده‌ای نیست و خطر استفاده از آن بسیار کمتر است.

دانشمندان با ارزیابی داده‌ها معتقدند؛ آب خاکستری ۵۰ تا ۸۰ درصد فاضلاب شهری و صنایع را تشکیل می‌دهد، فاضلاب را می‌توان به دو دسته آب سیاه و خاکستری طبقه‌بندی کرد، اگرچه هر دو فاضلاب هستند، اما سطح آلودگی آنها متفاوت است، آب خاکستری بیش از ۸۰ درصد فاضلاب تولیدی در ساختمان‌های مسکونی و اداری را تشکیل می‌دهد که ناشی از شست‌وشوی لباس، استحمام، روشویی و آشپزخانه است، می‌توان این آب را به جای انتقال به شبکه فاضلاب به آبیاری فضاهای سبز، پر کردن فلاش‌تانک‌ها و شست‌وشوی محوطه‌ها اختصاص داد، همچنین در صنایعی نظیر لباسشویی‌ها، شست‌وشوی خودرو و بعضی سیستم‌های آتش‌نشانی امکان استفاده فراهم است.

بر اساس اعلام سازمان ملل، در ۱۰۰ سال اخیر مصرف آب در سراسر جهان شش برابر بیشتر شده است، کارشناسان می‌گویند با افزایش جمعیت، تولیدات صنعتی و کالاهای مصرفی باز هم سالی یک درصد به مصرف آب افزوده خواهد شد، این در حالی است که تغییرات اقلیمی تأثیر به‌سزایی بر وضعیت آب خواهد داشت و بر بحران آن دامن خواهد زد، به گزارش یونیسف دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان به آب سالم دسترسی ندارند، اکنون سه میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر در مناطقی زندگی می‌کنند که حداقل یک ماه در سال با کمبود آب مواجه هستند و از سوی دیگر میلیون‌ها نفر دیگر نیز در ماه‌های بارندگی و سیل با آلودگی چشمه‌ها و منابع آب مواجه می‌شوند.

امروزه بسیاری از شهرهای بزرگ جهان در معرض خطر بحران آب قرار دارند، وضعیت منابع آبی کشور ایران نیز به‌طور خاص، موضوع بحث و بررسی بسیاری از مسئولان حوزه آب و زیست محیطی قرار دارد و نگرانی‌هایی ناشی از بحران آب، دغدغه اصلی برنامه‌ریزی‌های سال‌های اخیر در این حوزه بوده است، زیرا ایران کشوری با اقلیم گرم و خشک است و در کمربند بیابانی و نیمه‌بیابانی کره زمین قرار دارد؛ از ویژگی‌های این منطقه محدودیت منابع آب سطحی، تبخیر بالا، وابستگی به منابع آب زیرزمینی و نیز بارندگی کم است، به طوری که میانگین بارندگی در کشور حدود یک‌سوم میانگین جهانی است.

به این ترتیب استفاده از آب خاکستری باعث می‌شود نیاز برداشت کمتری از منابع آب زیرزمینی و سطحی وجود داشته باشد که این کار علاوه بر حفظ منابع آب، به حفاظت از محیط زیست هم کمک می‌کند، زیرا استفاده از آب خاکستری سبب کاهش بار آلی فاضلاب و آلودگی مجاری فاضلاب‌روها شده و مقدار فاضلاب تولیدی را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهد که منجر به کاهش مصرف انرژی هم خواهد شد، گرچه کم شدن مقدار بار هیدرولیکی فاضلاب ناشی از این اقدام خود به عنوان عاملی نامطلوب در تغییر پارامترهای اولیه طراحی خطوط، کلکتورها و تصفیه فاضلاب مطرح است، اما به هر حال تفکیک فاضلاب در مبدا و بازچرخانی آن در محل از جمله راهکارهای مؤثر در کاهش نیاز آبی در دنیا است.

بر این اساس، اهداف و برنامه‌های مربوط به توسعه پایدار با تمرکز بر مدیریت منابع طبیعی، به دنبال شناخت و برطرف کردن نیاز نسل‌های آینده است، مشکلات جهانی به دلیل محدودیت دسترسی همیشگی به منابع آب سالم و مناسب شرب و بهداشتی به خصوص در مناطق خشک و کم باران، دولت‌ها را به چاره‌اندیشی و بهره‌مندی از منابع جایگزین آب تازه و همچنین توسعه استراتژی‌های بازیافت هدایت کرده است که یکی از مهم‌ترین جایگزین‌ها برای محدودیت است، در این میان که حفظ محیط زیست از مباحث مهم در پایداری حیات طبیعی و انسانی در شهرنشینی امروزی است و توسعه فضای سبز، بخش جدانشدنی شهرسازی و نیازهای اولیه زندگی شهری و یکی از شاخص‌های مناسب شهرها برای زندگی تعریف می‌شود؛ تفکر استفاده مجدد از منبع عظیم پساب تصفیه‌خانه‌ها مطابق با استانداردها به عنوان راهکاری پایدار جهت مقابله با کم‌آبی با اهداف توسعه فضای سبز و حفظ محیط زیست است.

نتایج تحقیقات نشان داده است که جمعیت ایران طی هشت دهه اخیر، از حدود هشت میلیون نفر در سال ۱۳۰۰ به ۸۳ میلیون نفر تا پایان سال ۱۳۹۸ رسیده است، بر این اساس میزان سرانه آب تجدیدپذیر سالانه کشور از میزان حدود ۱۳ هزار متر مکعب در سال ۱۳۰۰ به حدود ۱۴۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۹۲ تقلیل یافته است و در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد، در این راستا با قنبر احدزاده، فعال و کارشناس محیط‌زیست گفت‌وگویی داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

ایمنا: آب خاکستری با آب سیاه چه تفاوتی دارد؟

احدزاده: آب خاکستری، آبی است که از مصارف خانگی جمع‌آوری می‌شود، البته این آب به استثنای فاضلاب خانگی است و به آن آب سیاه می‌گویند، این نوع پساب‌ها پس از استفاده آلوده می‌شوند و استفاده از آن برای سلامت انسان ضرر دارد، اما برخلاف آب سیاه یا همان فاضلاب خانگی آب خاکستری می‌تواند دوباره به حالت قبل بازگردد، حدود سرانه تأمین آب خاکستری از کشوری به کشور دیگر تفاوت دارد و با توجه به استانداردهای زندگی، عادات، سبک زندگی و درجه در دسترس بودن آب بین ۹۰ تا ۱۵۰ لیتر در روز متغیر است.

تفاوت آب خاکستری با آب سیاه باعث شده تا در کشورهای مختلف روی آن برنامه‌ریزی متفاوتی انجام دهند و از آن به عنوان یکی از راهکارهای کاهش مصرف آب و مقابله با کمبود آب استفاده کنند، به طوری که آب و هوا نیز بر تولید آب خاکستری تأثیر می‌گذارد، به عنوان مثال در یک کشور گرم، متوسط تولید آب خاکستری حدود ۱۵۰ لیتر برای هر نفر در روز است، معادل ۸۲ درصد کل مصرف آب شیرین است، ۵۶ درصد آن از دوش گرفتن، ۳۰ درصد از آشپزخانه، هشت درصد از لباس‌های شسته شده و شش درصد از مصارف دیگر مانند آبکشی است.

ایمنا: بازچرخانی آب‌های صنعتی و پساب چگونه بر کاهش استفاده از منابع آب تأثیر می‌گذارد؟

احدزاده: مسئله بازچرخانی آب از جمله مواردی است که در سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه نیز به آن به طور ویژه اشاره شد، بر این اساس در ماده ۷ سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه آمده است تا «برنامه‌ریزی برای دستیابی به سایر آب‌ها و بازچرخانی آب‌های صنعتی و پساب» در دستور کار قرار گیرد.

نکته قابل توجه در مسئله پساب‌ها نداشتن اطلاع کافی مردم نسبت به این صنعت است، بر اساس پژوهش انجام شده توسط یکی از مراکز افکارسنجی رسمی در کشور که در دو استان انجام شده است، ۴۷.۵۵ درصد از مردم این دو استان اطلاعی از تعریف پساب ندارند و تنها ۲۲.۷ درصد به طور دقیق پساب را با تعاریف اصلی معرفی کرده‌اند، علاوه بر این ۳.۴۵ درصد از شهروندان این دو استان فکر می‌کنند، پساب همان آب آلوده جاری در سطح شهرهای کشور است.

بر اساس آخرین آمارنامه ماهانه صنعت آب و برق طی مرداد سال ۱۴۰۱، تعداد ۲۵۸ تصفیه‌خانه فاضلاب در مدار فعالیت قرار دارند که به طور روزانه ۵۷۵۴ مترمکعب آب تولید می‌کنند، با فرض ثابت بودن این عدد در طول ۳۶۵ روز سال، ۲.۱ میلیارد متر مکعب پساب در هر سال از طریق تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در کشور مهیا استفاده دوباره خواهد شد، بر این مبنا استفاده مجدد در شرایطی که ۵۳ درصد از مشترکان کشور تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار دارند، می‌تواند زمینه کاهش ۱.۵ درصد استفاده از آب تجدیدپذیر در کشور را فراهم کند.

ایمنا: ظرفیت‌های استفاده صحیح از آب‌های خاکستری در حفاظت از محیط زیست چیست؟

احدزاده: امروزه با بحران کمبود منابع آبی و تأمل انسان‌ها به صنعتی شدن شهرها با حفظ محیط زیست و توسعه فضای سبز، بازچرخانی پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب به‌عنوان راهی برای گریز از شرایط کم‌آبی و خشکسالی با کارایی بیشتر و استفاده از هر قطره آن برای نسل‌های آینده، لزوم برنامه‌ریزی جهت بهره‌وری بهینه از منابع آب متعارف و نامتعارف را از اهمیت فراوانی برخوردار کرده است.

از آنجا که کمبود آب در ایران یکی از عوامل محدودکننده اصلی توسعه فعالیت‌های اقتصادی در دهه‌های آینده به شمار می‌رود و امنیت و توسعه پایدار با استفاده از روش بازچرخانی آب برای کاهش آسیب‌های کم‌آبی در مناطق کم‌آب کشور می‌تواند در توسعه صنعت و فضای سبز نقش بسیار مؤثری را ایفا کند؛ جمع‌آوری و تصفیه جداگانه و متمرکز یا نیمه متمرکز آب خاکستری و فاضلاب در گستره‌های بزرگ مانند یک شهر کاری بسیار پرهزینه و فاقد توجیه اقتصادی است، اما استفاده از آب خاکستری در مقیاس یک ساختمان یا مجتمع یا گستره‌های کوچک می‌تواند مورد توجه قرار گیرد و به طور قطع بر کاهش مصرف آب مؤثر خواهد بود.

حفظ محیط زیست از مباحث مهم در پایداری حیات طبیعی و انسانی در شهرنشینی امروزی است و توسعه فضای سبز، بخش جدانشدنی شهرسازی و نیازهای اولیه زندگی شهری و یکی از شاخص‌های مناسب شهرها برای زندگی تعریف می‌شود؛ بنابراین کاربرد فاضلاب‌های تصفیه شده با احداث تصفیه‌خانه‌های بزرگ و رعایت ضوابط زیست محیطی برای بهره‌برداری از بخشی از آن برای مصرف در توسعه و آبیاری فضای سبز با انجام مراحلی با کنترل و کیفیت استانداردهای لازم مورد بهره‌برداری بوده است که محور این قوانین بر حفظ سلامتی انسان، حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از آلودگی خاک و آب استوار است که در دوره‌های زمانی مشخصی مورد بازنگری قرار می‌گیرد.

بر این اساس در کنار اقداماتی نظیر تغییر الگوی کاشت، مدیریت توزیع و مصرف آب، بازچرخانی آب و تصفیه فاضلاب‌های شهری به منظور استفاده متعارف و غیرمتعارف با مناسب‌سازی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی، توسعه فضای سبز تصفیه‌خانه‌ها با شیوه‌های آبیاری غرقابی و پساب کاملاً با کیفیت و مطابق با استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست از دغدغه‌ها در تأمین منابع آبی پایدار در کشور است.

ایمنا: مدیریت ضعیف آب خاکستری چه خطراتی را به همراه دارد؟

احدزاده: تفکر استفاده مجدد از منبع عظیم پساب تصفیه‌خانه‌ها مطابق با استانداردها به عنوان راهکاری پایدار جهت مقابله با کم‌آبی با اهداف توسعه فضای سبز و حفظ محیط زیست است و استفاده مجدد از آب خاکستری برای آبیاری باغ‌های خانگی یا زمین‌های کشاورزی رایج است، به ویژه در مناطقی که آب کمیاب یا قیمت منابع آبی بالا است، این اقدام انجام می‌شود، از این رو اهمیت و ارزش آب خاکستری چندین برابر خواهد شد، در بعضی مواقع اغلب از اثرات منفی بالقوه استفاده از منابع آب خاکستری غفلت می‌کنیم، زیرا آب خاکستری تصفیه نشده، اگر چه حاوی کمترین درصد آلاینده‌ها است، اما حاوی عوامل بیماری‌زا، مواد شیمیایی، نمک‌ها، روغن‌ها، چربی‌ها و ذرات جامد است که امکان دارد بر سلامت انسان و کیفیت خاک‌ها و آب‌های زیرزمینی اثر بگذارد، با این حال می‌توانیم با رعایت قوانین اساسی، خطرات آلودگی این آب‌ها را کاهش دهیم تا با مدیریت صحیح از آب‌های خاکستری به عنوان راهکاری پایدار جهت مقابله با کم‌آبی با اهداف توسعه فضای سبز و حفظ محیط زیست استفاده کنیم و از بروز خطرات در این زمینه پیشگیری کنیم.

ایمنا: اهمیت بهره‌مندی از آب‌های خاکستری برای سازگاری با تغییرات اقلیم چیست؟

احدزاده: امروزه تغییر اقلیم، یکی از مؤثرترین عوامل مؤثر بر رشد و نمو گیاهان، چرخه زندگی گیاهان را دستخوش تغییر خواهد کرد و حتی ممکن است بسیاری از گونه‌های گیاهی که از دیرباز و در حال حاضر در فضای سبز استفاده شده‌اند، تناسب خود را در اقلیم کنونی از دست دهند، سیلاب‌های گاه و بی‌گاه در کشور به راحتی قابل مدیریت و استفاده هستند، نه اینکه وارد دریا شوند و ضمن شستن خاک‌های مرغوب، آب زیادی را از سرزمین خارج و خسارت وارد شده به منابع طبیعی را دو چندان کنند؛ در حالی که می‌توان این چرخه را با مدیریت درست استفاده از این منابع آب و جلوگیری از ایجاد خسارت‌ها، متوقف کرد و از این آب‌های نامتعارف برای آبیاری درختان دست کاشت بهره برد.

لازم است بدانیم تغییر اقلیم از محیط‌زیست جدا نیست و اگر بارندگی کم و هوا گرم‌تر شود، تحت تأثیر سناریوهای مختلف، تغییر اقلیم رخ می‌دهد، مطابق پیش‌بینی‌ها با تغییرات اقلیم مناطق خشک، خشک‌تر می‌شود و طی روند کاهش بارندگی‌ها و افزایش دما در جهان با دسترسی آب کمتر در آن سرزمین‌ها، پوشش گیاهی و سبزینگی از بین می‌رود و با افزایش گردوخاک و رشد پدیده‌هایی مانند آتش‌سوزی و سیل‌های فراوان و ناگهانی محیط‌زیست آسیب می‌بیند و تخریب خواهد شد، در این شرایط طی دهه‌های اخیر با افزایش مصارف بی‌رویه آب و به‌تبع آن روند رو به رشد تولید فاضلاب و توجه به استفاده غیراصولی در وضع موجود ایجاب می‌کند، برای جلوگیری از گسترش مشکلات محیط زیستی و تأمین بخشی از آب مورد نیاز مصارف مختلف از طریق بازچرخانی و استفاده مجدد از پساب‌ها و آب‌های برگشتی اقدامات اساسی اجرایی شود.

در این شرایط چنانچه با مشکل کمبود آب نیز مواجه نباشیم، باز هم استفاده از پساب برای حفظ منابع آبی بسیار لازم است، زیرا توجه به این مهم زمینه‌ساز توسعه پایدار است، همچنین نقش آمایش سرزمینی در مسیر توسعه پایدار کشور، بازچرخانی پساب و تبدیل شدن اقلیم از نیمه خشک به خشک باید مورد توجه همگان قرار گیرد.

کد خبر 750825